Nowalijki – jakie właściwości mają młode warzywa?

Co to są nowalijki?

Późną wiosną pojawiają się na straganach i sklepowych półkach warzywniaków młode warzywa z tegorocznych zbiorów. Chętnie kupowane przez konsumentów, spragnionych świeżych warzyw po okresie zimowym i sezonie warzyw korzeniowych. Nowalijki są też wykorzystywane w dietach pudełkowych, gdyż podnoszą atrakcyjność oferowanych dań cateringu dietetycznego w Lublinie, Katowicach i innych miastach gdzie dowożone są gotowe posiłki pod same drzwi. 

To, co wyróżnia nowalijki to na pierwszy rzut oka to znacznie mniejszy rozmiar od dojrzałych odpowiedników, intensywny kolor, a przybrudzone ziemią wyglądają, jakby dopiero przyjechały z pola. 

Jakie warzywa zaliczamy do nowalijek?

Botwina 

Zawiera kwas foliowy i żelazo dlatego wspiera leczenie anemii. 

Z botwiny najczęściej robi się chłodnik lub barszcz. Liście można wykorzystać do sałatek, kanapek. 

Szczypior 

Zawiera witaminę C. Wykazuje działanie bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Wspiera odporność organizmu, jest pomocny w leczeniu infekcji.

Wykorzystywany jako dodatek do kanapek, jajek, sałatek, past do smarowania. 

Marchewka 

Zawiera beta-karoten. Wykazuje działanie antyoksydacyjne, wspiera narząd wzroku i poprawia wygląd skóry. 

Można spożywać na surowo jako przekąska w towarzystwie dipu jogurtowego lub hummusu. Młoda marchew jest elementem włoszczyzny, na bazie której gotuje się zupy. 

Pietruszka 

Jest bogatym źródłem witaminy C i żelaza (szczególnie natka). Działa bakteriobójczo, przeciw wspiera układ odpornościowy w walce z infekcjami. 

Młoda pietruszka jest elementem włoszczyzny, na bazie której gotuje się zupy. Natka pietruszki może być dodawana do koktajli, sałatek, past, makaronów lub jako topping do zup.

Rzodkiewka 

Stanowi źródło składników mineralnych, szczególnie potasu.

Może być użyta do kanapek, sałatek, twarożków lub spożywana samodzielnie jako przekąska. 

Koper 

Wspiera układ pokarmowy, łagodzi wzdęcia, bóle brzucha, poprawia trawienie.

Aromatyczne łodygi i liście kopru wykorzystuje się do zup, ziemniaków oraz do kiszenia warzyw np. ogórków

Sałata 

Jest źródłem chlorofilu, wody i błonnika pokarmowego. 

Jest bazą sałatek, dodawana do kanapek. 

Nowalijki szklarniowe i gruntowe – które wybrać?

Bardzo wczesne warzywa, dostępne już w marcu pochodzą zwykle z upraw szklarniowych i te też są dostępne w sprzedaży znacznie dłużej, niż nowalijki uprawiane na polu. Nowalijki gruntowe pojawiają się dopiero w drugiej połowie maja lub na początku czerwca. Ich wzrost, dojrzewanie, a tym samym przydatność kulinarna jest uzależniona od warunków pogodowych, a szczególnie ilość dni słonecznych. Im cieplejsza wiosna, tym wzrost nowalijek jest szybszy. Mimo tego, że na warzywa gruntowe trzeba poczekać dłużej, to jest to warte. 

Warto podkreślić, że dla rolników znacznie bezpieczniejsze i przewidywalne są uprawy szklarniowe. Dojrzewanie roślin odbywa się w sztucznie stworzonych warunkach i jest niezależne od warunków atmosferycznych. Uprawy szklarniowe cechuje też większe zagęszczenie, ze względu na ograniczoną przestrzeń, dlatego rolnicy stosują syntetyczne środki ochrony roślin, aby nie dopuścić do strat w zbiorach. Ograniczony dostęp do naturalnego światła wymusza też wzmożone wykorzystanie nawozów sztucznych. Te z kolei mogą przechodzić do struktury roślin, przez co obniża się ich wartość odżywcza. Szczególnie narażone na nadmiar azotanów są rośliny o krótkim okresie wegetacji. Do tej grupy należą rzodkiewka, sałata, kapusta, buraki, młoda kapusta, koper, wczesne ziemniaki i szpinak. 

Zagrożenie dla zdrowia powodują zawarte w warzywach azotyny, które są efektem ubocznym stosowania nawozów azotowych. Azotyny mogą powodować przekształcenie hemoglobiny w methemoglobinę i tym samym zaburzać transport tlenu do tkanek. Dodatkowo azotany i azotyny w wyniku połączenia z aminami tworzą związki o nazwie nitrozaminy, które są bardzo szkodliwe dla zdrowia człowieka.