Czym jest VPN?

VPN to skrót powstały z pierwszych liter angielskiej nazwy Virtual Private Network, która oznacza wirtualną sieć prywatną. Jest „wirtualna”, ponieważ nie istnieje fizycznie, lecz wyłącznie w cyberprzestrzeni. Jest „siecią”, ponieważ umożliwia urządzeniom łączenie się między sobą. Jest „prywatna”, ponieważ nie pozwala osobom trzecim na dostęp do nawiązanego przez nas połączenia. Należy przy tym zaznaczyć, że siecią jest bardziej z nazwy – co do zasady jest tunelem przesyłu danych.

Do czego służą sieci VPN?

Ich podstawowym zadaniem jest zapewnianie anonimowości swoim użytkownikom. Jest to możliwe dzięki zmianie adresu IP, z którego urządzenie łączy się z Internetem. Zamiast używania prywatnego IP, by bezpośrednio łączyć się z siecią, najpierw łączymy się z serwerami usługodawcy VPN, z których to dopiero nawiązujemy połączenie z resztą świata. Zmienianie IP niesie ze sobą dwie podstawowe korzyści – pozwala na unikanie geoblokad, a także cenzury.

Te pierwsze są dziś spotykane coraz częściej. Usługodawcy korzystają z nich, by uniemożliwiać dostęp do określonych treści swoim klientom. Ta praktyka wynika najczęściej z zasad umów licencyjnych, które określają zawartość, do której użytkownicy mogą mieć dostęp na danej platformie w danym kraju.

Cenzura zaś, choć nam kojarzy się głównie z czasami wojny lub rządów komunistycznych, w wielu krajach wciąż funkcjonuje na dość zaawansowanym poziomie. Ich mieszkańcy zdają sobie z tego sprawę, dlatego decydują się na korzystanie z sieci VPN.

Oprócz powyższych mają one też inną ważną funkcję – pozwalają zwiększyć nasze bezpieczeństwo w sieci. Jako że wirtualne sieci prywatne są tunelami przesyłu danych, umożliwiają nie tylko ich kompresowanie, ale też szyfrowanie. Niektórzy z usługodawców sieci VPN zapewniają dziś z resztą swoim klientom niezwykle solidne zabezpieczenia. Takie, z których korzysta między innymi sam rząd Stanów Zjednoczonych. Mowa o szyfrowaniu AES-256. Szacuje się, że z użyciem dostępnej dziś technologii złamanie takiego kodowania mogłoby zająć nawet miliony lat! Nic więc dziwnego, że wiele osób korzysta z sieci VPN, by po prostu czuć się bezpiecznie.

Sieci VPN a przepisy prawa

O ile kwestie bezpieczeństwa są dla wszystkich jasne i zrozumiałe, wiele osób wciąż zadaje sobie pytanie, czy VPN jest legalny. Odpowiadamy więc krótko – jest. Przynajmniej w Polsce, w całej Unii Europejskiej i w większości krajów na świecie.

Choć u wielu osób możliwości, które oferują sieci VPN – takie jak radzenie sobie z geoblokadami czy anonimizowanie swojego połączenia – wywołują mieszane odczucia, kojarzące się raczej z szarą strefą prawa, nie ma w nich nic nielegalnego. Zresztą co do treści objętych blokadami lokalizacyjnymi wypowiedział się nawet pod koniec 2022 roku rzecznik Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Stwierdził on wtedy, że Z omijaniem geoblokad trzeba się pogodzić.

Obecnie władze Unii Europejskiej przyjmują raczej stanowisko proobywatelskie, nie chcąc ograniczać swobód użytkowników w korzystaniu z usług VPN. Starają się zamiast tego walczyć z geoblokadami, dążąc do ich zniesienia.

Co ciekawe, niektóre rządy zakazują korzystania z sieci VPN w granicach swoich państw. Jest to głównie domena krajów skłaniających się w stronę ustrojów totalitarnych, takich jak Rosja czy Chińska Republika Ludowa. Władze tych krajów nakładają na swoich obywateli cenzurę, która ściśle weryfikuje i limituje treści, które mogą oni oglądać. Sieci VPN to dla nich poważne zagrożenie, dzięki któremu każdy użytkownik może uzyskać dostęp do niezweryfikowanej zawartości, utrudniając tym samym manipulację społeczeństwem.

Sieci VPN w Polsce – garść statystyk

Świadomość Polaków względem VPN-ów, według sondaży, plasuje się powyżej przeciętnej. Ponad dwie trzecie mieszkańców Polski wie, czym jest sieć VPN. Prawie jedna trzecia natomiast korzysta z nich osobiście. Procentowo podobnie do nas wypada Wielka Brytania, Kanada, Australia i Meksyk.

Na przestrzeni ostatnich trzech lat w naszym kraju widać narastający trend korzystania z sieci VPN. W roku 2021 już 55% Polaków wiedziało czym są wirtualne sieci prywatne. Rok później było to 63,4%. Podobnie sprawa ma się z liczbą użytkowników. W 2021 roku prawie 20% Polaków korzystało z sieci VPN. W roku 2022 było to już 25,7%, a w 2023 28%. Oznacza to, że prawie co trzeci Polak korzysta dziś z VPN-a. Należy tu również zaznaczyć, że prawie połowa polskich użytkowników (47%) korzysta z płatnych usług VPN.

Przeciętny użytkownik wirtualnej sieci prywatnej w Polsce to mężczyzna między 22 a 44 rokiem życia. Należy więc do pokolenia X lub Y (milenialsów). Jest przy tym zatrudniony, dobrze zarabia i stara się odkładać oszczędności na przyszłość.

Według sondaży ponad jedna trzecia (37,4%) użytkowników sieci VPN w Polsce korzysta z nich, by dbać o internetową prywatność zarówno swojej aktywności, jak i swoich danych. Z kolei 38,1% Polaków korzysta z wirtualnych sieci prywatnych, by zadbać o swoje cyfrowe bezpieczeństwo.

Co stoi za stale rosnącą popularnością sieci VPN w Polsce?

Biorąc pod uwagę wzrostowe tendencje w liczbie użytkowników korzystających z wirtualnych sieci prywatnych w Polsce, łatwo dojść do wniosku, że nie zatrzymają się one tak szybko. Dlaczego?

Cyberprzestępczość to dziś jeden z najprężniej rozwijających się typów nielegalnej działalności. Nic więc dziwnego, że tak chętnie decydujemy się na korzystanie z wszelkich dostępnych na rynku zabezpieczeń. W końcu ostrożności nigdy za wiele.

Szpiegowanie na użytkownikach to aktualnie nagminna praktyka, której dopuszcza się dziś większość usługodawców. Nie jest to widmo przyszłości rodem z cyberpunku – to współczesna rzeczywistość. Nie starając się anonimizować swojej działalności w sieci, nieustannie zapewniamy różnorakim podmiotom całe garście prywatnych informacji o sobie i swoim życiu. Często nawet nie do końca świadomie.

Jeśli weźmiemy pod uwagę same te dwa fakty, rosnąca popularność sieci VPN wydaje się wręcz oczywista. Jak by tego było mało, dzięki wirtualnym sieciom prywatnym można też oszczędzić całkiem spore sumy – na przykład wykupując subskrypcje w innych krajach po niższych cenach, korzystając z zagranicznego IP. Choć każdy z użytkowników VPN-ów ma ku korzystaniu z nich swoje własne pobudki, jednego możemy być pewni – popyt na wirtualne sieci prywatne będzie tylko rosnąć.